Afgelopen vrijdag werd duidelijk dat Minister Spies de positie van de weigerambtenaar niet voor de verkiezingen wil behandelen. Met een advies van de Raad van State (lees het hier) in de hand wil zij diezelfde hand niet branden door een duidelijk standpunt in te nemen.
In het afgelopen VVD/CDA/PVV kabinet werd deze principiële zaak als een klucht opgevoerd. Om de gedoogbroeders van de SGP te paaien werd de fameuze draai door de VVD opgevoerd. Werd Koning Willem II nog in een nacht van conservatief een liberaal, de VVD bewandelde de andere weg. Jeanine Hennis had het er nog zo moeilijk mee.
In een van mijn eerste blogs gaf ik mijn mening al over de positie weigerambtenaar. Nu 
een vervolg erop omdat de Raad van State haar advies heeft gegeven over deze zaak. Ik kan niet bijzonder vrolijk worden van dit advies maar ga graag even de redenering na:
De Minister had de volgende vragen voorgelegd:
I. Wat is de reikwijdte en onderlinge verhouding van de grondrechten die in het geding zijn in het geval van gewetensbezwaren in relatie tot ambtenaren, in het bijzonder (buitengewoon) ambtenaren van de burgerlijke stand?
II. Op welke wijze kan, gelet op de inrichting en toepassing van het bestaande (grond)wettelijke toetsingskader, op adequate wijze recht worden gedaan aan de betrokken (grondrechtelijke) belangen, waaronder de belangen van:
a) de betrokken burgers die in het huwelijk willen treden;
b) de gemeente als openbare dienst in het openbaar verkeer en als werkgever; en
c) de (zowel zittende als toekomstige) (buitengewoon) ambtenaar van de burgerlijke stand?
In het advies staat vrij helder hoe de Raad van State erover denkt. Kort gezegd komt het op het volgende neer:
De RvS kijkt naar wanneer je je op gewetensbezwaren mag beroepen:
“De houding van gemeenten ten opzichte van reeds aangestelde ambtenaren met gewetensbezwaren wordt beheerst door het sinds lang door de overheid gevoerde beleid jegens gewetensbezwaarde ambtenaren: uitgangspunt is het bewilligen in gewetensbezwaren, tenzij dit leidt tot problemen bij de uitvoering van de dienst, wanneer de gewetensbezwaren onvoldoende ‘zwaar’ zijn of wanneer deze bezwaren onvoldoende zwaarwegend of strijdig met fundamentele beginselen van de democratische rechtsstaat. Van onvoldoende ‘gewicht’ of van strijd met de beginselen van de democratische rechtsstaat is hier echter geen sprake.”
Als daarnaast genoeg ambtenaren zijn die wel paren van het gelijk geslacht trouwen is er 
geen grond om de weigerambtenaar te ontslaan.
Over toekomstige ambtenaren met dergelijke “gewetensbezwaren”:
“Op het aannemen van deze ambtenaren is evenwel hetzelfde toetsingskader van artikel 9 jo. artikel 14 EVRM, de artikelen 1 en 3 Grondwet en de Awgb van toepassing. Het met de uitsluiting vanwege gewetensbezwaren gemaakte indirecte onderscheid op grond van godsdienst zal derhalve ook hier een objectieve rechtvaardiging behoeven. Naar het oordeel van de Afdeling kan de eis alle huwelijken te sluiten onder omstandigheden bijdragen aan het doel van de goede functievervulling en de goede functionering van de openbare dienst, en kan die eis noodzakelijk zijn om het gelijke recht om te huwen voor paren van gelijk geslacht te waarborgen. Derhalve zijn er naar het oordeel van de Afdeling situaties denkbaar waarin een gewetensbezwaarde aspirant kan worden geweigerd voor de functie van trouwambtenaar. De Afdeling meent echter dat het in het licht van het geschetste toetsingskader te ver zou voeren indien gemeenten generiek, los van een belangenafweging die toegespitst is op de concrete situatie, zouden besluiten dat zij van alle nieuw aan te stellen trouwambtenaren verlangen dat deze bereid zijn ook huwelijken van paren van gelijk geslacht te sluiten.”
Het weigeren van toekomstige ambtenaren die aangeven dat zij zullen weigeren homo’s te huwen kan dus discriminatie zijn als een gemeente al voldoende ambtenaren heeft die wel homo’s trouwen.
Juridisch kan ik de RvS nog wel volgen maar ik vind de redenering heel gevaarlijk. Gewetensbezwaren op grond van vrijheid van godsdienst of levensovertuiging krijgen in het publieke veld alle ruimte. Zolang er maar genoeg andere ambtenaren in dienst zijn bij de desbetreffende gemeente kan een persoon met een “gewetensbezwaar” niet worden geweigerd. Welke groepen zijn op basis van een religie wel niet uit te sluiten? Of hebben alle gelovigen alleen een hekel aan homo’s…
Uit dit advies blijkt des te meer dat religie een grote greep houdt op de publieke sector in Nederland en daarmee ook op ons leven. In een vorig blog gaf ik hier al een voorbeeld van. Over de onvolledige scheiding tussen kerk en staat kwam ik op wikipedia nog een aardig lijstje van voorbeelden tegen:
- Op Prinsjesdag sluit de Koningin de troonrede af met een ‘bede‘.
- De koningin regeert volgens de aanhef van elke wet “bij de gratie Gods”.
- De Nederlandse 2-euromuntstukken dragen, net als vroeger de guldens en rijksdaalders, als randschrift de tekst “God zij met ons“.
- In veel gemeenteraden wordt de vergadering geopend en gesloten met een ambtsgebed.
- Een kerkelijk huwelijk mag niet gesloten c.q. bevestigd worden voordat het burgerlijk huwelijk is gesloten. Kerkelijke bedienaren die zich hier niet aan houden zijn strafbaar.
- De Zondagswet verbiedt openbare vermakelijkheden op zondag voor 13.00 uur.
- De Winkeltijdenwet verbiedt openstelling van winkels op de zondag. Wel mogen gemeenteraden maximaal 12 koopzondagen per jaar instellen. Ook mogen zij een bepaald gebied aanwijzen als toeristisch gebied, waarvoor dit verbod niet geldt.
- Al het overheidspersoneel is verplicht vrij op vijf christelijke feestdagen.
- De meeste geestelijken in Caribisch Nederland zijn als rijksambtenaar in overheidsdienst.
Ik geloof best dat alle trouwambtenaren in Nederland aardige en kundige mensen zijn die de stellen die bij hen in het huwelijk treden een fantastische dag bezorgen maar ik zou zo graag willen dat zij zelf beseffen dat het daarbij gaat om een burgerlijk huwelijk; gericht op het juridisch vastleggen van een samenlevingsvorm en niet een kerkelijk huwelijk. Dat laatste wordt immers slechts gesloten in hun eigen omgeving van de kerk en diens gemeenschap.
Als het aan de Tweede Kamer ligt verdwijnt de weigerambtenaar alsnog. Zo niet voor de 
verkiezingen van 12 september dan reken ik erop dat dit snel daarna zal gaan gebeuren!
Religie heeft zeker nog een plaats in dit land alleen niet als dit leidt tot discriminatie in het Stadhuis van een willekeurige gemeente waar twee dolverliefde mensen van het zelfde geslacht willen trouwen.
