Hèj! Deze welkomstgroet in Stockholm kan je gewoonweg niet mat en futloos uitspreken. Altijd klonk het opgewekt in deze deze prachtige Zweedse Hoofdstad. Zeker met de temperaturen van boven de 25 graden.
Hoewel de meeste bewoners van Stockholm de stad voor de zomer hadden verruild voor hun zomerverblijven erbuiten (ik denk dan aan een pittoresk rood houten huis aan een meertje of baai tegen de bosrand aan) ging ik samen met 8 collega’s van Stedenbouw en Stedelijke Ontwikkeling naar deze parel aan de Baltische zee op bezoek.
Drie dagen lang werden we rondgeleid door de nieuwe gebiedsontwikkelingen van Hagastaden en Royal Seaport en bezochten we de gebiedsontwikkeling van 20 jaar geleden om te zien hoe dit zich in die jaren ontwikkelt heeft; Hammarby Sjöstad.
We wilden veel leren voor onze ontwikkelingen in het CID en de Binckhorst. Wat voor woningen, welke architectuur, de betaalbaarheid, de grondeigendom, de voorzieningen.
Royal Seaport / Norra Djurgårdsstaden.
In dit voormalig havengebied waar nog steeds de lijndienstferrys naar Riga, Tallin en Finland dagelijks uitvaart wordt flink aan de weg getimmerd. En niet alleen aan de weg maar vooral aan nieuwe appartementengebouwen. Net als in Wenen worden in de Zweedse hoofdstad geen rondgebonden woningen meer gebouwd, zonde van de ruimte en slecht voor de beschikbaarheid van voorzieningen. Na een uitgebreide uitleg van onze gids in het bezoekerscentrum liepen we door de straten van het voormalig havengebied heen. Grote diversiteit in architectuur, veel groen en uiteraard erg duurzaam gebouwd met verschillende materialen. In de binnenhoven en pleintjes geen plek voor de auto maar volop ruimte om te wandelen, te spelen en te barbecueën (volop openbare grillplaatsen). De oude electriciteitsfabrieken, inclusief de 2 gashouders waarvan er 1 een theater is geworden en de anderen een bijzonder hotel wordt. Vormen het hart van de ontwikkeling als levendige plek waar musea, scholen, bars, restaurants, klimmuur, en andere voorzieningen volop aanwezig zijn. Dat er ook al een bibliotheek in bedrijf was kon mijn goedkeuring natuurlijk krijgen!
En hoewel de ontwikkeling nog niet halverwege is is het gebied met tram, bus en metro al goed verbonden met de stad.
Hier kennisgemaakt met het afvalsysteem van Stockholm. De zak deponeer je in een centrale buis die uiteindelijk doormidden van zuigkracht wordt leeggehaald en via leidingen ondergronds naar de grote verzamelstations gaan. Geen noodzaak van grote vuilniswagens mee. Ik las laatst dat Rijswijk hier ook mee wil werken; interessant om van te leren.
Meer lezen: https://vaxer.stockholm/en/areas/city-development-areas/stockholm-royal-seaport/
Hagastaden
Op de grens tussen Stockholm en Solna ligt direct naast het academisch ziekenhuis een spoorlijn en een drukke weg. Hier wilde men een groot medisch cluster bouwen en daar gelijk veel woningen aan toevoegen. Natuurlijk een enorm dure operatie om infra te verbouwen over een lange lengte maar het resultaat mag er zijn. Een breed park op de overkluizing, aansprekende architectuur en volop bedrijvigheid. Dat de appartementen iets te dicht op elkaar stonden waardoor er weinig groen kon worden aangelegd zorgde voor aardige hitte eilanden.
Interessant is dat Zweden geen hypotheekrente aftrek kent en op een andere manier de woningmarkt en de samenstelling van een wijk stuurt. Er zijn relatief veel huurappartementen en als je inkomen laag is krijg je een deel van die huur vergoed. Zo voorkom je gesegregeerde wijken op inkomensniveau (moet je alleen wel zorgen dat de appartementen niet te duur zijn anders helpt de tegemoetkomen alsnog niet).
Meer weten over het bijna afgeronde project Hagastaden? https://vaxer.stockholm/en/areas/city-development-areas/hagastaden/
Hammarby Sjöstad
Het gebied waar de zware industrie van Stockholm was gevestigd was begin jaren ‘90 verlaten vervallen en vervuild. Toen ontstond het idee van een nieuwe wijk met 25.000 woningen en 10.000 arbeidsplaatsen. Gelegen aan een prachtig meer werd de woonwijk aangelegd. Hier kwamen we enkele malen een apart huis tegen dat als buurthuiskamer diende. Goed voor de band van al die nieuwe bewoners, net als de kleine volkstuintjes in de binnentuinen van de complexen. En alles op wandelafstand van de natuur en, bijzonder genoeg een skilift!
De lessen van Hammarby worden nu toegepast in de Royal Seaport ontwikkeling, een betere woonmix en betere inrichting van de openbare ruimte horen daar naar mijn inzicht bij. Maar Stockholm gaat ook weer groots investeren in haar metronetwerk zodat ook Sjöstad op het net wordt aangesloten. Keer op keer blijkt de metroinvesteringen voor de ontwikkeling van de stad cruciaal te zijn; iets wat ik een maand geleden in Wenen ook al zag. Interessant om na te denken wat dit voor Den Haag zou kunnen betekenen (en dan nadenken hoe we het kunnen financieren.)
Meer lezen over Hammarby Sjöstad? https://groenblauwenetwerken.nl/projects/hammarby-sjostad-stockholm-zweden/
Tot slot
Drie lange dagen door Stockholm fietsen op bezoek bij de gebiedsontwikkelingen van deze Scandinavische metropool waren ongelooflijk interessant en inspirerend voor ons werk in Den Haag. De plannen die we nu maken voor Laakhavens, Centraal Station, Binckhorst en Zuidwest kunnen hier alleen maar beter van worden en het levert veel stof tot discussie op om als Den Haag de lat hoog te durven leggen om echt de stad te maken die ons naar de toekomst helpt!
